Radiostacja Twierdzy Toruń

W dzisiejszym artykule postaram się zainteresować Was kolejną ciekawostką toruńską związaną z radiem. Niestety budowla ta nie dotrwała do czasów obecnych, pomimo, że przetrwała II wojnę światową i wielu mieszkańców Torunia pamięta tą charakterystyczną bryłę przy ulicy Warneńczyka, niedaleko obecnego Placu Pokoju Toruńskiego.

XIKUMU7qAVUBP4HcGMyYnU4BgfDa4oOHpRpLgK0C3F2AMxxVDPduCXJMeGTGjaFjraiNSnsxm4wMl5I4pmtD-15hktkcVGeZeYaPMfA8N8BH6GZULg9l0uoeAy8-Ac4d-QFbZ-T2Lv64wMxhQv1tez8GMF6M7iF2wbYtdMHOXFT9nTz3JnMJJStdNmtKOeTBMr3XJTXOIEil1_EVQY-tqUBnTcp-WYQXMwgcI4n_pm1LqE2ddeLpPsmcIruunN9u1MtAv20WxpD5ivuaGlKP0kEae4j7Za8bYEpm403iFiSLGXUDiBBxaWZEUH6tNKlvfPsatPx5HIoYwHUO-hh04xQO6P3ubQYAbNNa4tstCBtyLxdZCQxvOu10_83F7vdFfNB8FbxXAd-m6XKs7IctgxbJ62HgkoL5MOwsXlmF-qDEFumpbP31_aQ_f9fKQu3Fk7wj4p2-1OZ4cCYx8m5M662INcz0-_ECz6xC_cHA--sNwO2qj_7ysnvjfBUsIZoWUGAi4t0GxHFvdCpPo_ldvOhoKVy6wmcC-G8JLEUePhAFS0adJ4VlTNAetaJDdGzHTZnNVqu9MHsH7mjZDm8AXD7b9l9ecHoZhDQPOi0HKIO3Soc8zieZPAEeH0JyqiA88-lfMpvqm0NP4IWlr981cAJ42kfOnsgEWczUuft1Vm8FCh58RUZMNzMugWz52UahLvphihetwtbnevrTe5-tAtdRfnmNmIRXIFMv7zdGYGXL-ldQmgCegsQ=w400-h268-no?pageId=102777699476392018697 Radiostacja Twierdzy Toruń
daQtem3Mbz4OoeWZZR8MguSFcwQmQ_Empa06aK1qcE7A8IBJpHdanvK8U_bxFQz8BWIiBCUC2IAZV9WtNrXtjb5PY8sE0bU5y455AIQ-X3-7Uf0A_NLoHUhQ2gusAp9YhGNqdT9br8V4TZOJKh5_1i0j5NOONKT6Vkub667YTjX6pVOgQrGfi2MGPNtpOr80A-LLgR14aclxDqZLWK66iIEuNkTiyW9mSyjkYgODY4Vy2ILZKrWfPWttwC9VPNpkq9uY_35BaIe2SDQx0tf5LvQ-vwr1WSypSr0djHgFg-5GVdfho9LwbAAKwo81RxGPla3bsulmeut14C-p5bseqCSzHcGh_fsCjvcjspNjipNkx0VztrOFXliyIQppe15zx-AfZdGlPXMmEwrJDg9Txp5wgd5R0ExM2f-GKxREgileLZQrXC2nioPq80HFpytpGmEKIeyjn9ZL3xlbrS1-lHcJVSUbPQlvJRIMQ0X4ZFqj_LY9IL86HOMxOu_l41Gr7VZEsrLUOp-qU-rR-AZMZpxrtnNp-3oHZ8J4KqcAU9SCWahYjIRVWc1bRDcuTPBwtJh9aMIixpPsD4PgNIAYfVgfynsR6SU87RZ0NDYOrxi2-ahVA5nTzL291LbTCZ2z5QTL9p8mSFjObUzz80rg1pfHSBYjT3_PZTbEkBeMfa2HovbJRWLbj7q1yyiNiyPbZKKARxdHzmPfCMdgYRMJIndl3iaCmzklg55DcWJ4mi48edrSBzY6wes=w597-h390-no?pageId=102777699476392018697 Radiostacja Twierdzy Toruń

Zdjęcie aktualne tego samego miejsca – schron łączności zastąpiły pawilony usługowe oraz rozrastająca się zieleń – fragment większej całości.

daOQsg8zgy_u27kf3itFgVAXW5fu7lT7wmaQJCqAeXVbmPMNF8-zCpwGxvNRy3ATrKeO6F-XubrDc4qnIFquiQDumOfJYlfd7McOQcNWCxfjQqt6Dsmw3DrZgFCEu6ZvE9-JxsLT2mLdPNdP3YaC00tCiRQi7eSTHZR31xL-RFp5Qx28gy7n8-XG46In50L-m9Fnwe0u4vnHQL7yl2ygsdO02GmsDuAmXE_1XoOQnvwTCZse2iWg9sr5USvV8iKRi6ZdfWf2wInI2NEpqYNCTFmsDp7bAj8Z-jKdc5gy7rOSDSYhZcvdrl3Z9sZQEijUDGDnYsxYx7q1TO9nu8Nujj1HjwYi5l3G6_AbxOfcngWNQSyMW-VdPLhBHvcfBMgOFA7AJgEIwbDXLrgfr1WfyNPIZ5C71SLmtl8gJ4jMdm0uiPwqMYGhzy6NPOpY5WkE9mTSgIYTuXWdJOI1StX1ApEDJuQfopuLJCidtWTvzRKADN8JEkJ2Qod0M1PpiIa9NaptJLYxy3tblMt0L_b7fNBosRsDH8eN-HI8yUvZpSY7cFkOXry4nkCQs22x6NLgks96knCbbL-vfe-e5XUKbkeCNbomckkP_7I_iVz4OUwxhv_i_CYjo71Oo7o4OF23-XHFVSe4FtDjOVHsq2Kt4ZYTdhMswVduy93x78m11odajWDpd81BxsGmTzJTIJymnqdrrf4-UBz7dnw9edO6DUseVzHsRrspmTGVspaySOnNFgcd6xidrlE=w529-h329-no?pageId=102777699476392018697 Radiostacja Twierdzy Toruń
j-x9NsrJmp67p3PDMt3Oy_Cd_HNn_8pjrlT_mYGfjTuHQVkEIGqcWkcKSLvqTVXshrImc8cmSeXzqKlIXlZrcwNpNkoALpemTj5889eXe6XoWZfIBHOFBrQo5YYsPnCUSwBtxIi7yrZyBrJ0gwTGN1Bu9ScT2p6gwD7ecBxejgBLjOoNpHx0ufhMNx2eXdld3HsK4vLkIihzvZZnrrMBuUSr6wjXQ2SHNK-hUoDOTjMCubvKNNWLBQeRi-lphLWcIRmkb5aXZBGxT6ZJVVBOeUgxBRkObU77wveo5TdXOQrKvZsfEMELzY2OD6UgevR9SQAUtKBp_i_5Qn68X_mrHkO803Nm9Na0nqIk0__XgchVIOTn1bqrjowhXxTTrL-ynu2timoZavg5JdZxoM33bItE_zJOoMzFcJ3EI28kvNU6eD8KIehnzTr_cHUCZYbRNlQ7MLe8JTQ7sYQRI_aFVSP9U7gvFEGvgo3in56DVYMeMW6ajkGvtcH6cG5xl8hiGpnGRoTwcICLulxSTUOf3G4KGtrqMwJaNycYh6k6_CJ6p_BIb62mHMXwzsr68LP52iiUyYTyrtmDW-_JFdb4ttGlb1wOTkfbAA645hAnLuMGkdX2PAJycwdvo4arIsfO1IVetrbhz6S6CjxutlFN76LkOCNp3zoCj53BXytAlMSPko2FX4KF50IaagXdwWuvKmDS6yES3hV0Ev-zFsAm2UNQYpBwxIfsO7PtFNNg3ziZ-yoYeJ46Sso=w597-h300-no?pageId=102777699476392018697 Radiostacja Twierdzy Toruń

oniżej zdjęcie okolicy Placu Pokoju Toruńskiego z zaznaczonym miejscem (czerwony okrąg), w którym znajdował się schron radiostacji Twierdzy Toruń – obok dzisiejszego TESCO.

2OIaGVbna98H_49y9GA263EkUfshVY2MLe1ppFKTDZls7agHZzk3MNEN2B_VQirFE0Gf9XM4jHjNofHBWS5TeoV-9Og2rp2-e0bDlKlqO1vUx0jBQDVmOeGWHiA3oE1fXw-iVQinyfCFtmyJxb8UAWTxt8atWRCT08q4mtulMu9A0fKzZdX9WYEMClRrEAn1kefeROkh8-K6w1GzTvrH9RWecDkQ8Hjsa-9OLAfZQtu65juQWVvFTYnKvM_ig7UENylZcwtpNqdH7a-aPjsWqYstpyhN2BXaGZJ7rf-9IGkby8v89OFdnq2b9fGTQsZn23VvNT3Hslxe2f1YsyFWLYzNj4N1DGuCtJ9jFnKqJ-mU9_0V9NKOVl3NSZxkakyaKjGq0wKmkmL3BUioxyIXTrgUXr8FpUZdQ2GGuC1hj-FBNbnRW1g4krn2gehGlA6lUSDqLGOXu6C__l-2mpLWWQv9FGbf2fQ-JYIFuk51hJ6v45EgrrntwtduKbmolVVm9uoaJSpJhJdohyGdfZBZjug2jhVDajN9B2Mw-PTK6wfaTW7DAsanWothxCppB_hD0L9319V4zoyKOdsn7Qhx6nLjTlriKrDzcDW7OLkX9_Ihh7Q6Kv9wla1P30o-jRpCP8whTy8_6FneTgsQa24sK2mqMUDy9ImLdR4Vm1fHqZkDvhxrfb4YVYJsw4dVqFeyPktOmYR2zS1Ff6mHHdh-0Y1comOyaBKlIZUv-g473ioyY8yWZ5CePx4=w597-h393-no?pageId=102777699476392018697 Radiostacja Twierdzy Toruń

Ten sam obiekt fortyfikacyjny, ale zdjęcie z okresu międzywojennego, widoczne dwa maszty (z obu stron fortyfikacji, pomiędzy którymi była rozwieszona antena w kształcie litery T). Górna część zdjęcia wyznacza geograficzny kierunek południowy (rzeka Wisła).

Widoczny przy lewym skraju dym z parowozu to jadący od Dworca Toruń Miasto w kierunku Dworca Toruń Wschodni ( z południa na północny wschód pociąg – tor kolejowy istnieje do dnia dzisiejszego ;-))). Widoczna droga przebiegała z drugiej strony schronu, oddzielała fortyfikację od placu zbiórek, ćwiczeń – widoczne są sylwetki żołnierzy w ugrupowaniu marszowymi i rozwiniętym.

-F7duznM8Ftg_P41pXvmSazNc3hMFyGxipRqEbR7qQ-F-_yVbvAP3LGiIQY-Moe6817-_KN0T9MZwcCxoN99Xwa5yCoiEu4TmSUSHqWJomop_xKAYIdlFF7Tq_aWq12O9ZGwk-q7tLOz4t0AItg8YgdNywKJblNNdo7cTu2nO_hW8HpWSxuTHkL0V2aAk2yONezlr68V3lDGInsNayP42PEkaaKpHnI6H4b5D6dbci7SKmzj66BNWbmVe4DG3rULsVcnU30L8NSX8lEoWQFkKuIU8uyCRqG0AJNjzHhQP3BYPZ5_jzDGFMUGKZ3mEeCkNLX7HFnACWfCQx9_0nqELZzU8Ac3-xIfBm3ZDyn8HaVrL8mAyhHLKCT15Zii8ln6RjybAufevoJdbPpY3kQlfzVr_G6aNNMuh8tTcm7_aa85ATpeNwbMs4VXZAUO2V_Zs0vAgEwd453yGADCJ4lsH8COrTbqKunNt87rTNV_O-s7ruqA5P4H5xfJXoXojLVpqv0mVQSUKn-fdCCuZXPN738rrtn5ewTNby6Pmaoh5QJ2IuncAstArg4haXWf1iN54NX5K-awnp2r8euVxsGCpRPQOoonrNOz48qKac7smdks9bywKk2PGoK35xzjpztQz_oAMRCFdz_pk4Pm5lNkgQnrltw0JVg5SVFeeORi0tQQcD3I5BnhNlCKZIKQ8Sb4AH0GKbfhqSDgel7DuMBOnAw9_3vDHq0MzgSoSLnA0d7z6bC8AZ8JS-I=w597-h400-no?pageId=102777699476392018697 Radiostacja Twierdzy Toruń

Obiekt został wybudowany w latach 1912 – 1914 w ramach sieci obiektów na terenie Cesarstwa Niemieckiego. Podobne obiekty wybudowano m.in. w Poznaniu, Grudziądzu, Lidzbarku Warmińskim, Królewcu. Toruńska radiostacja pracowała w tzw. sieci radiowej, zabezpieczając łączność pomiędzy Berlinem a Królewcem. Służyła też innym celom, ale o tym za chwilę …

Jak podają różne źródła konstrukcja schronu radiostacji wykonana była ze wzmocnionego betonu (o czym przekonano się przy próbie jego rozbiórki ;-))) ). Grubość stropów dochodziła do 3,5 m. Posiadał trzy niezależne źródła zaopatrzenia w wodę (miejski wodociąg, studnia głębinowa oraz cysterny z wodą wewnątrz obiektu). Woda służyła do celów spożywczych jak również do chłodzenia lamp nadawczych. Pomieszczenie nadawczo-odbiorcze wyklejone było korkiem. Posiadał wiele unikatowych rozwiązań. Moc wypromieniowanego sygnału to ok. 1,5 kW. Więcej danych w artykułach pod linkami ;-))).

W styczniu 1929 roku wojska pruskie opuszczając Toruń wywiozły całe wyposażenie radiostacji. Trudno w chwili obecnej jednoznacznie określić co się z nim działo w późniejszym czasie. Na pewno był wykorzystywany przez stacjonujące w Toruniu oddziały wojskowe. W związku z brakiem gospodarza obiekt podupadał . Przetrwał II wojnę światową. Służył za miejsce zabaw i wypadów dla wielu pokoleń toruńskich wagabundów. W wyniku prowadzonych rozmów obiekt mieli otrzymać toruńscy krótkofalowcy na siedzibę oddziału wojewódzkiego PZK i klubów krótkofalarskich. W związku z rozbudową układu komunikacyjnego Torunia, zasypaniem większego zbiornika wodnego – dużego stawu Kaszownik w latach 1978/79 podjęto decyzję o rozebraniu schronu w ramach czynu młodzieżowego. Schron oparł się jednak wysiłkowi społecznemu młodzieży, w związku z tym sięgnięto po bardziej drastyczne środki – materiały wybuchowej. Specjaliści z toruńskiej :”Geofizyki” przy wykorzystaniu małych ładunków wybuchowych (ze względu na stojące obok bloki mieszkaniowe) po kawałku doprowadzili do zniknięcia z powierzchni ziemi schronu radiostacji Twierdzy Toruń . Zasypano dolną kondygnację (ze zbiornikami na wodę i paliwo. Podobno przy pawilonach można znaleźć jeszcze fragmenty betonowe konstrukcji otoczenia schronu.

I tak dobiegła do końca toruńska historia pruskiej wojskowej radiostacji.

Niewiele osób wie, że radiostacja i jej dobrze wyszkolony personel odegrała istotną rolę w czasie pierwszej wojny światowej (1914- 1918). Wydatnie przyczyniła się do zwycięstwa armii pruskiej w bitwie pod Tannenbergiem, w której 8 Armia cesarstwa niemieckiego dowodzona przez ówczesnego gen. Paula von Hindenburga (późniejszego feldmarszałka i kanclerza Rzeszy) oraz gen. Ericha Ludendorffa (pełniącego obowiązki szefa sztabu) rozgromiła 2 Armię wojsk carskich dowodzoną przez gen. Aleksandra Samsonowa oraz mocni osłabiła i pozbawiła możliwości działania 1 Armię wojsk carskich dowodzoną przez gen. Paula von Ronnenkampfa.

Otóż zadaniem kompanii łączności, która stanowiła załogę/obsługę radiostacji było oprócz utrzymywania łączności (radiowej i telefonicznej) pomiędzy własnymi oddziałami prowadzenie nasłuchu łączności prowadzonej przez nieprzyjaciela. W drugiej połowie sierpnia 1914 roku obsłudze radiostacji toruńskiej udało się przechwycić nieszyfrowane depesze ze sztabu wojsk carskich z rozkazami dla jednostek frontowych. Przy umiejętnym wykorzystaniu tych wiadomości oraz wprowadzeniu w błąd Rosjan poprzez wysłanie fałszywych telegramów do wojsk własnych udało się Hindenburgowi przygotować manewr przeciwuderzenia na 1 i 2 Armię wojsk carskich. Błędy w dowodzeniu wojskami carskimi, dezinformacja w systemie łączności, umiejętny manewr wojskami doprowadził do zwycięstwa armii pruskiej nad wojskami carskimi. Do niewoli wzięto 92 tyś. jeńców rosyjskich, ogromną ilość sprzętu wojskowego.

Ogromną rolę w tym zwycięstwie odegrały zdobyte w wyniku umiejętnego nasłuchu radiogramy i depesze, które umożliwiły zaplanowanie całej operacji, która z odwrotu po przegranej bitwie pod Gąbinem (niem. Gumbinnen) przerodziła się w największe zwycięstwo wojsk pruskich. W pobliżu pola bitwy prusacy zbudowali w latach 1924-27 tzw. Tannenberg Denkmal czyli pomnik/mauzoleum bitwy pod Tannenbergiem.

Warto przypomnić, że w historii niemieckiej wojskowości istnieją dwie bitwy pod Tannenbergiem ( po polsku – pod Stębarkiem, niedaleko Grunwaldu ;-))):

– pierwsza, rozegrana w roku 1410 – zakończona zwycięstwem wojsk polsko-rusko-litewskich nad wojskami krzyżackimi; a pro po to pod Grunwaldem po stronie państwa zakonnego walczyła m.in. chorągiew toruńska ;-)))

– druga tzw. bitwa pod Tannenbergiem to ta z sierpnia 1914 roku, zakończona zwycięstwem armii pruskiej nad wojskami carskimi;

Ze względów propagandowych Niemcom zależało na nagłośnieniu tego zwycięstwa ( jako rewanżu za 1410 rok), dlatego odwołali się do historycznej nazwy Tannenberg. W latach 1924-27 wybudowali największe na terenie Rzeczy mauzoleum, w którym po śmierci w 1935 roku uroczyście pochowano Hindenburga wraz z jego małżonką. W 1939 roku na 25 rocznicę bitwy pod Tannenbergiem w pobliżu mauzoleum oddano do użytku obóz dla uczestników zlotu, który mógł pomieścić ok. 50 tyś. osób. Nomen omen w obozie tym we wrześniu urządzono Stalag IB Hohenstein dla szeregowych i podoficerów – pierwsi jeńcy polscy trafili tu z bitwy pod Mławą, potem jeńcy francuscy, belgijscy, rosyjscy, ludność pochodzenia żydowskiego. W obozie traktowanym jako przejściowy zginęło na skutek głodu i chorób ok. 50 tyś. osób.

Mauzoleum zostało wysadzone w styczniu 1945 roku przez wycofujące się oddziały niemieckie, ale to już inna historia ….

Poniżej zdjęcie podobnego, dwukondygnacyjnego schronu łączności Twierdzy Grudziądz, wybudowanego w 1913 roku. Znajduje się on w pobliżu grudziądzkiej Cytadeli, był wykorzystywany w okresie powojennym przez jednostki radiotechniczne Wojska Polskiego. Obecnie jest to teren w rękach prywatnych. NW niedużej odległości od schronu w kierunku pólnocnym znajdował się ok. 100 m wysokości maszt radiowy.

Y_ksmJLKescv2QalQSDN1LtG5e2MDpSO_-nivD3SJeGEMjgfn8FfuAGwVOYMTqQhOyHMfddpnpGbeeyvc1D28sqVJubaNRujFray_plp4GCKa6RAYHLSJx-bNXUbU__PamtJKd6iVPbzr-Z-QefMBdIRXd6DvcreTGW97nY3BH_r8MADQVnZhXNNlFdUuQ6gaaj_iQX043pm7eldSr49kjZe8VFPxzGk2pDP-aYtdoGUICuU4MisTgZyvt_GJFfUpq_ST48E42BiFHFE1eaC5xYRY8dgHZnKb9Ig5mt7K4houSEcZz35CK3HuwWn2Qb_xxR2IAj3CgJTgiHgcPbOwOCmZGs5n_gTy_OBLTiNweZuOxJY7ToFMPLaqxNEbLojAT_s7kmgj-h1KUwXRB0ED9FkzENhbrUXVbH3tuSzmbJ15WmFAQjaRQ8rErQGv6wtz1S7WvgWwLgwUFNJYANMWWlKGdhbN124JYwuTaLOckHZ87w5Hdg4pjfeRcywMHlCnnJpM4AetgaoTn2HFwKQf7m5Cm9q7ReV6bfDRAPfeZhOUC8EdHQ3E0Qd2jZqWbbuPOYDcPyP-mTNcX6Dts32U93sxphSZ2W6ryD_wUjncg4medVCbZtRkyKHDrCl285Yp9yCMkA96V73BV2h2VxpzyCgTTaZOTa5gAsHHZrnKniU_JGua-oUdczPDO__soYMX0Zr9uLyUGNfqppbGPb6NWRYYQhPA6lcjdIN8o23pSKCmhUdPn2D6oc=w597-h368-no?pageId=102777699476392018697 Radiostacja Twierdzy Toruń

Więcej informacji i zdjęć dot. radiostacji Twierdzy Toruń możecie znaleźć pod linkami:

http://www.torun.fortyfikacje.pl/index.php?id=twierdza/stare_radio

http://szymon-spandowski.blogspot.com/2013/01/radiowy-gos-z-torunia.html

oraz w kilku publikacjach dot. fortyfikacji Pomorza ;-))

Miłej lektury, Mariusz sq2bnm.

Share this content: